Η βιταμίνη D σχηματίζεται στον οργανισμό κυρίως μέσω της απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας από το δέρμα, αλλά και από ορισμένες τροφές. Η πιο γνωστή δράση της είναι η αύξηση της απορρόφησης του ασβεστίου (αν λείπει η βιταμίνη D, ακόμη και επί διατροφής πλούσιας σε ασβέστιο, δεν μπορεί αυτό να απορροφηθεί) και του φωσφόρου από το έντερο για τη διατήρηση υγιών οστών, καθώς και για την ενίσχυση της νευρομυϊκής λειτουργίας. Επιπρόσθετα, βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στον έλεγχο του σακχάρου, αλλά και στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων, όπως διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, καθώς και άλλων ασθενειών.

ΠΗΓΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ BITAMINHΣ D

O ανθρώπινος οργανισμός συνθέτει το 90% της βιταμίνης D μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, ενώ προσλαμβάνει μόνο το 10% μέσω των τροφών. Πηγές βιταμίνης D αποτελούν τα λιπαρά ψάρια (ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, η πέστροφα και οι σαρδέλες), το βοδινό συκώτι, το αυγό, το μουρουνέλαιο. Τα υπόλοιπα τρόφιμα περιέχουν ελάχιστη βιταμίνη D.

Επί έλλειψης βιταμίνης D, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ασυμπτωματικοί. Τα συνηθέστερα συμπτώματα σε ελλείψεις μεγάλες της βιταμίνης είναι η γενικευμένη κόπωση και μυική αδυναμία, οι κράμπες, πόνοι σε αρθρώσεις και οι κεφαλαλγίες.

ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Φαίνεται παράδοξο, αλλά στην ηλιόλουστη χώρα μας όπως και σε άλλες Μεσογειακές χώρες, τα επίπεδα βιταμίνης D είναι συχνά πολύ χαμηλότερα από τα φυσιολογικά, και η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συνηθέστερη από τις βορειότερες χώρες της Ευρώπης. Πρόσφατη μελέτη στον Ελληνικό πληθυσμό ανέδειξε πως το 57,7% έχει έλλειψη βιταμίνης D.

Οι κυριότερες αιτίες που εξηγούν αυτό το φαινόμενο είναι: Το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας το οποίο δεν επιτρέπει επαρκή υπεριώδη ακτινοβολία, ιδίως τους χειμερινούς μήνες και η χρήση αντηλιακών σκευασμάτων.

Ο Ελληνικός πληθυσμός έχει περιορίσει σημαντικότατα την έκθεση στον ήλιο λόγω φόβου προσβολής από καρκίνο του δέρματος, ενώ οι κάτοικοι των βορειότερων χωρών της Ευρώπης καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες πλούσιων σε λίπος ψαριών (π.χ. σολομός) και όσπριων. Αντιθέτως, η κύρια πηγή λήψης λιπαρών τροφών στη χώρα μας, δηλαδή το ελαιόλαδο, δεν περιέχει βιταμίνη D.

ΠΟΣΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ

Η ποσότητα της βιταμίνης D που χρειαζόμαστε κάθε μέρα εξαρτάται από την ηλικία και από την κατάσταση της υγείας μας. Τα συνιστώμενα ποσά, σε διεθνείς μονάδες (IU), είναι:
Έφηβοι 14-18 ετών και ενήλικες ως 70 ετών : 600 IU
Ενήλικες 71 ετών και άνω: 800 IU

ΠΟΙΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΙΑΤΡΕΧΟΥΝ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΠΟ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

• Οι ηλικιωμένοι, επειδή το δέρμα τους δεν παράγει βιταμίνη D όταν εκτίθενται στο φως του ήλιου τόσο αποτελεσματικά και τα νεφρά τους είναι λιγότερο ικανά να μετατρέψουν τη βιταμίνη D στην ενεργό μορφή της.
• Άτομα με σκούρο δέρμα έχουν μειωμένη ικανότητα να παράγουν βιταμίνη D από τον ήλιο, επειδή η μελανίνη του δέρματος δρα σαν φίλτρο κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας.
• Άτομα που χρησιμοποιούν καθημερινά ή σε μεγάλες ποσότητες, αντηλιακά, παρεμποδίζουν σημαντικά τον σχηματισμό της βιταμίνης D.
• Άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν τον μεταβολισμό της βιταμίνης D, όπως Αντιεπιληπτικά (π.χ. φαινοβαρβιτάλη).
• Άτομα με ασθένειες, όπως η νόσος του Crohn, που δεν μεταβολίζουν σωστά το λίπος, επειδή η βιταμίνη D χρειάζεται λίπος για να απορροφηθεί.
• Άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης.
• Άτομα με παθήσεις όπως: Οστεοπόρωση, παχυσαρκία, χρόνια ηπατική ή νεφρική νόσο, υπερπαραθυρεοειδισμό, σαρκοείδωση, ορισμένα λεμφώματα κ.ά.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

• Τα επίπεδα της βιταμίνης D μπορούν να αυξηθούν σημαντικά με την έκθεση στο ηλιακό φως. Θεωρητικά, απαιτούνται 15-20 λεπτά έκθεσης στο ηλιακό φως τις μεσημβρινές ώρες, χωρίς αντηλιακό, 3 φορές την εβδομάδα για να παράγει ο οργανισμός την απαιτούμενη ποσότητα βιταμίνης D.
• Κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη D.
• Xρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων ή συμπληρωμάτων διατροφής εμπλουτισμένων με βιταμίνη D.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

Η αξιολόγηση των επιπέδων της βιταμίνης D στον οργανισμό στηρίζεται στη μέτρηση των επιπέδων της 25-υδρoξυβιταμίνης D (25-OH Vitamin D), που αποτελεί βασικό προϊόν μεταβολισμού στο ήπαρ της απορροφημένης από το έντερο βιταμίνης. Δεν είναι σωστό να γίνεται εκτίμηση της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D (1,25-OH Vitamin D) που αποτελεί το τελικό προϊόν μεταβολισμού της βιταμίνης στο νεφρό, καθώς είναι ευμετάβλητη η τιμή της. Όταν η βιταμίνη D είναι μειωμένη, συνήθως η παραθορμόνη στο αίμα (PTH) είναι αυξημένη και για το λόγο αυτό είναι καλό να γίνεται ταυτόχρονη μέτρησή της.

Τιμές 25 (OH) D 30-100 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές, 10-30 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές ανεπάρκειας της βιταμίνης D και <10 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές έλλειψης της βιταμίνης D. Τιμές 25 (OH) D >100 ng/ml θεωρούνται ενδεικτικές τοξικότητας.